วันไหว้พระจันทร์ ในมิติของคนจีนแผ่นดินใหญ่ปัจจุบัน

 เรื่องนี้เหล่าซือสุวรรณาโพสต์ครั้งแรกที่โอเคเนชั่นบล็อก

 http://www.oknation.net/blog/chineseclub/2011/09/12/entry-1

...............

เกร็ดวัฒนธรรมจีน  วัฒนธรรมจีนใหม่  เทศกาลไหว้พระจันทร์ (中秋节) 

ขนมไหว้พระจันทร์ (中秋月饼) 

เทศกาลไหว้พระจันทร์  มีความหมายต่อชาวจีนปัจจุบันอย่างไร  ในเมืองจีนเขาฉลองอย่างไร  ยังมีการไหว้พระจันทร์หรือไม่   เป็น “ วัฒนธรรมใหม่ ”  ที่ต้อง " อัพเดท "

   
( บรรจุภัณฑ์ที่สวยงามของขนมไหว้พระจันทร์จากมาเลเซีย ปี 2010 )

                วันเพ็ญเดือนแปด วันขึ้น 15 ค่ำเดือน 8 ตามปฏิทินจันทรคติของจีน  เป็นวันเทศกาลไหว้พระจันทร์  ซึ่งปีนี้ตรงกับวันที่ 12 กันยายน 2011  วันนี้เป็นวันหยุดราชการในจีน  และชาวจีนมีการฉลองกันอย่างคึกคัก 

เทศกาลสำคัญของจีนมีอยู่ 4 เทศกาล   เทศกาลไหว้พระจันทร์มีความสำคัญอันดับสองรองจากตรุษจีน  เป็นเทศกาลที่สดชื่น  มีความสุนทรีและโรแมนติคมากที่สุดเทศกาลหนึ่งของจีน  

เทศกาลไหว้พระจันทร์ ภาษาจีนใช้คำว่า 中秋节 ซึ่งแปลว่า เทศกาลกลางฤดูใบไม้ร่วง  ในเมืองจีนยังเรียกว่า  团圆节 ด้วย  ภาษาชาวบ้านก็เรียกว่า  八月半 แปลว่ากลางเดือนแปด ( แปดเดือนครึ่ง นับจากวันตรุษจีน )  ไม่ได้มีความหมายว่าไหว้พระจันทร์แต่อย่างใด 

คนไทยเรารู้จักเทศกาลไหว้พระจันทร์ของชาวจีนมานาน  แต่ส่วนใหญ่จะรู้จักในลักษณะที่เป็นวันที่ชาวจีนบูชาหรือไหว้เทพธิดาแห่งดวงจันทร์  เพื่อขอประทานพร ประทานโชคลาภ ความอุดมสมบูรณ์ ความงาม ฯลฯ

           แต่ว่า  ในประเทศจีนปัจจุบัน  ความสำคัญและกิจกรรมของเทศกาลไหว้พระจันทร์ได้เปลี่ยนไปมากแล้ว  ไม่ได้มีความหมายอย่างที่เข้าใจอีกต่อไป  โดยได้เปลี่ยนจากประเพณีการไหว้พระจันทร์ที่เน้นการบูชาเทพเจ้าที่เคร่งพิธีกรรมมาเป็นการพบปะรวมญาติกิน - เที่ยวในอารมณ์แบบชิวๆ สบายๆ   ชาวจีนในเมืองมีการไหว้พระจันทร์น้อยมาก  
          คนจีนปัจจุบันถือว่าวันนี้เป็นวัน 团圆节 เป็นวันที่ผู้คนในครอบครัวกลับมาพบปะกันพร้อมหน้าอีกครั้ง  
          ลูกๆ ที่แต่งงานออกไปตั้งครอบครัวใหม่  หรือย้ายไปทำงานต่างถิ่น  จะต้องกลับมารวมญาติกันในวันนี้  

คำว่า  团 แปลว่า  ก้อน กลม กลุ่ม คณะ(บุคคล)  圆 แปลว่า กลม สมบูรณ์ ครบถ้วน  

คำว่า  团圆  แปลได้ว่าอยู่ร่วมกันพร้อมหน้า  ( ไม่ได้แปลว่าสามัคคีกลมเกลียว )   

แต่หมายถึงการที่คนในครอบครัวที่แยกจากกันได้กลับมาพร้อมหน้ากันอีกครั้ง  ถ้าหากขาดคนใดคนหนึ่งไป  ก็จะเหมือนดวงจันทร์ที่แหว่งเว้าไป  และในคืนวันนี้  ทุกคนในครอบครัวก็จะนั่งทานข้าวทานขนมร่วมกัน ( ชมจันทร์บ้างไม่ชมจันทร์กันบ้าง ) 

บางครอบครัวก็จะไปท่องเที่ยวกันทั้งครอบครัว  เนื่องจากเป็นช่วงที่อากาศเย็นสบาย  ไม่หนาวไม่ร้อน ท้องฟ้าปลอดโปร่ง   เป็นการเดินทางท่องเที่ยวก่อนที่ประเทศจีนจะย่างเข้าสู่ฤดูหนาวที่ยาวนานและทรมาน   

        

แต่โบราณมา  ชาวจีนใช้ภาพการแหว่งเว้าและการกลมมนของดวงจันทร์อุปมาชีวิตที่ต้องพลัดพราก  ผิดหวัง  สมหวังมานานแล้ว (古往今来,人们常用 “月 圆” “月缺” 来形容 “悲欢离合”)

กวีเอกของจีนหลายท่านได้ประพันธ์บทกวีที่เกี่ยวกับดวงจันทร์ไว้มากมาย 

หนึ่งในนั้นก็คือบทกวีอมตะของกวีเอก หลี่ไป๋ (李白) ซึ่งมีชีวิตอยู่ในราชวงศ์ถัง ที่มีชื่อว่า  静夜思 ซึ่งพรรณนาถึงความรู้สึกคิดถึงบ้านเกิดในคืนวันเพ็ญ  ( .....    “ 举头望明月,低头思故乡”  แหงนหน้ามองดูมองดูจันทร์ที่สุกสว่าง  ก้มหน้าคิดถึงบ้านเกิดเมืองนอน ...  เนื้อหาคล้ายๆ กับเพลง เดือนเพ็ญ ของไทย )  

เวลาผ่านไปนานกว่า 1,000  ปี   บทกวีบทนี้ซึ่งประกอบด้วยอักษรจีน 20 ตัวก็ยังเป็นบทกวีที่ได้รับการยอมรับว่าเป็นบทกวีที่ดีที่สุดบทหนึ่งและใช้สอนคนจีนมาจนทุกวันนี้......  

         
     月饼象征团结,是中秋必备的食品。  
          ขนมไหว้พระจันทร์  ภาษาจีนใช้คำว่า 月饼 แปลว่าขนมจันทร์  ซึ่งทำเป็นทรงกลม  เป็นสัญลักษณ์ของความกลมเกลียว (团结)  เป็นขนมพิเศษที่ทำขึ้นตามประเพณีเฉพาะเทศกาล 
         
          ในคืนวันไหว้พระจันทร์  ตามธรรมเนียนมจีนก็จะตัดแบ่งขนมไหว้พระจันทร์ก้อนกลมนี้แบ่งให้คนในครอบครัวทานด้วยกัน  ซึ่งมีคติแฝงสอนให้ลูกหลานสามัคคีกัน  ( ในสมัยก่อน ถ้าลูหลานคนไหนยังกลับมาไม่ทัน ก็ให้เก็บส่วนของคนนั้นไว้ )

( สิ่งที่ต้องใส่ไว้ในขนมชนิดนี้คือ เม็ดแตง  ขนมไหว้พระจันทร์จากภัตตาคารเชียงการีลา)

ขนมไหว้พระจันทร์  ปัจจุบันได้กลายเป็นของขวัญที่ชาวจีนในจีนนิยมมอบให้ญาติมิตรหรือลูกค้าอย่างแพร่หลาย 

ไม่ได้เป็นของไหว้พระจันทร์   ร้านทำขนมต่างๆ จึงต้องแข่งขันกันด้านออกแบบบรรจุภัณฑ์ให้สวยงาม  ดูมีค่า  

            ในเมืองไทย  พอถึงเทศกาลนี้  ก็จะมีการแข่งขันกันทำขนมไหว้พระจันทร์ออกมาขายกันอย่างคึกคัก  
            เมื่อก่อน  การทำขนมไหว้พระจันทร์เพื่อขายจะค่อนข้างจำกัดอยู่ในวงของภัตตาคารจีนหรือร้านอาหารจีนใหญ่ๆ ในไทยที่เป็นมืออาชีพซึ่งได้รับการยอมรับเชื่อถือในด้านคุณภาพและรสชาติเท่านั้น 
            แต่เนื่องจากขนมชนิดนี้เป็นที่นิยมมากขึ้นเรื่อยๆ  ปัจจุบัน  จึงมีร้านขนมสไตล์ฝรั่งหลายแห่งเข้ามาร่วมชิงส่วนแบ่งตลาดด้วย  อาทิ ร้านกาแฟอย่าง STARBUCKS ก็ได้มีการวางจำหน่ายขนมไหว้พระจันทร์ภายใต้ยี่ห้อ สตาร์บัค  

    

           สำหรับชาวไทยเชื้อสายจีนแต้จิ๋ว  จะให้ความสำคัญกับสารทจีนมากกว่า 

           แต่คนจีนในฮ่องกงและมาเลเซียซึ่งส่วนใหญ่เป็นชาวจีนกวางตุ้ง  ก็จะให้ความสำคัญกับวันเทศกาลนี้มากกว่าวันสารทจีน 

           ฮ่องกงกำหนดเป็นวันหยุดราชการและมีการจัดกิจกรรมต่างๆ ด้วย 

           โดยหลักๆ แล้ว  ขนบธรรมเนียม หลายๆ อย่างของคนจีนเป็นเรื่องที่เน้นปลูกฝังให้ลูกหลานเป็นคนมีคุณธรรม ขยัน อดทน เอื้ออารี สามัคคี 

            แต่คนจีนรุ่นใหม่มีความเชื่อและธรรมเนียมปฏิบัติหลายอย่างเปลี่ยนแปลงไปและแตกต่างจากยุด 60 ปีที่แล้วมาก 

            บางอย่างก็เปลี่ยนแปลงไปในทางดี  คนจีนในประเทศจีนปัจจุบันไม่ได้เคร่งกับการยึดกรอบธรรมเนียนประเพณีหลายๆ อย่างแล้ว 

            และมีความคิดที่แตกต่างจากคนไทยเชื้อสายจีนพอสมควร  รวมทั้งประเพณีไหว้พระจันทร์ด้วย 

            การศึกษาข้อมูลใหม่ๆ เพิ่มเติมจากสิ่งที่เคยรู้และได้ยินเล่าต่อๆ กันมาตั้งแต่เด็ก  จะช่วยให้เราเข้าใจวัฒนธรรมใหม่ๆ

            วิธีคิดและวิถีชีวิตของชาวจีนปัจจุบันมากขึ้น   

 เพิ่งได้รับการอัพเดทข้อมูลเกี่ยวกับธรรมเนียมทานอาหารของชาวเซี่ยงไฮ้ในวันไหว้พระจันทร์เมื่อกี้นี้  เดี๋ยวกลับมาเขียนเรื่องขนมไหว้พระจันทร์ในเซี่ยงไฮ้ต่อค่ะ

( ข้อเขียนภาพถ่ายชุดนี้ เป็นลิขสิทธิ์ของสุวรรณา สนเที่ยง  อนุญาตให้แชร์โดยตรงจากลิงค์นี้ได้ แต่ไม่อนุญาตให้ก็อปปี้แล้วนำไปโพสต์ต่อ เพื่อเป็นบรรทัดฐานร่วมกันในเรื่องการไม่ละเมิดลิขสิทธิ์ซึ่งกันและกัน )